blog action day – Wouterbaars.net

Duurzaam(heid) leren

Ik realiseer me dat milieuonderwijs erg belangrijk is. Toen ik op de middelbare school voor het eerst in ‘aanraking’ kwam met zure regen (nog steeds een probleem, maar gelukkig al veel tegen gedaan) en klimaatverandering (dat was toen nog erg ver weg maar nu helaas niet meer) realiseerde ik me niet dat dat onderwijs de basis zou leggen voor de veranderingen die nu mogelijk zijn in de politiek en bij bedrijven.

40 jaar is een gevaarlijke leeftijd
Mijn afstudeerbegeleider aan de TUE zei op een gegeven moment tegen ons studenten: wat je nu leert (over energiemanagement) is vooral van belang als jullie dadelijk 40 worden. Dan zijn jullie pas echt gevaarlijk (lees machtig). En zo is het: de (meeste) babyboomers en ouderen snappen niets van de milieuproblemen. Zij scheiden hooguit braaf hun afval maar veel verder gaat het niet. Zij zullen ook niet zo veel last meer hebben van klimaatverandering of grondstoffenschaarste, alhoewel als zij de 80 of 90 halen zou het wel eens zo kunnen uitpakken dat er geen aardgas meer is om hun bejaardentehuis te verwarmen.

De generatie die nu aan de macht komt (de veertigers) heeft gelukkig meer besef van de ernstige problemen op gebied van klimaatverandering en onze beperkte voorraden fossiele energie (aardolie en aardgas) en dat komt zeker door het onderwijs wat wij veertigers destijds hebben gehad.

De volgende generatie veertigers zal nog bewuster zijn en bereid om te handelen en dat begint nu op de scholen en universiteiten. Goed onderwijs begint met goede voorbeelden. Je kan niet in de les vertellen hoe belangrijk energiebesparing is en vervolgens in de school in allemaal lege lokalen het licht laten branden. Dus het milieu- en energiebeleid van de school zelf is erg belangrijk. Zie bijvoorbeeld mijn blog over computerlokalen en energiegebruik. Maar er is veel meer te winnen. Wat dacht je van zonneboilers voor de verwarming van douchewater in combinatie met warmtewisselaars waarbij het koude douchewater wordt voorverwarmd met warm water dat anders zo het riool in zou stromen. Of het ophangen van een energiespiegel in de hal van de school, waarop het energiegebruik wordt gemeten. Motiveert enorm om de verlichting uit te doen in ongebruikte lokalen. Waarom de kachel niet een graadje lager (elke graad scheelt 8% op je verbruik en is ook veel gezonder dan de kleffe 20-21 graden).

Energiegames:
Deze blog gaat (voornamelijk) over serious games, dus laat ik met tot dat gebied beperken. Hieronder een aantal games die wellicht onderdeel zouden kunnen zijn van een les over duurzaamheid:

– Energy Hog
– Een hele lijst van energie en klimaatgames ooit uitgezocht voor een project
– Diverse initiatieven op school van onze zuiderburen
– Veel materiaal van kennisnet over milieu
– Science online

Nou ja, wie zoekt, zal heel veel materiaal vinden om de volgende generatie anders te laten denken. Het is belangrijk! Maar het belangrijkste is het rolmodel dat we zelf als docenten en schoolbestuurders spelen voor de volgende generatie.

Dit was mijn laatste bijdrage in het kader van de global action day 2009.

Hoe scholen en it-beheerders veel energie (en geld) kunnen besparen

Deze post is geschreven in het kader van de blog action day over klimaatverandering. In deze post stelde ik dat het tegengaan van klimaatverandering veel verder gaat dan een aantal tips om je CO2 uitstoot een beetje te trimmen. Maar het begint natuurlijk wel bij het laaghangend fruit en ik zie op de scholen en instellingen waar ik kom nogal wat laaghangend fruit. Ik beperk me even tot de computerzalen en computerlokalen, mijn blog gaat immers over onderwijs en ICT:

Electriciteitsmonsters
PC’s zijn echte energievreters. Een PC gebruikt al snel 80 Watt (vaak nog meer) en een beeldscherm erbij ook nog eens 60 Watt, maar systemen van 400 Watt komen ook voor! Gelukkig worden nieuwe computers steeds energiezuiniger, maar dan nog gebruiken ze veel elektriciteit. Punt daarbij is dat de computers op scholen de meeste tijd niets staan te doen. Soms zijn ze zo ingesteld dat ze na een paar minuten in ‘slaapstand’ gaan, maar vaak blijven ze dan nog steeds veel stroom gebruiken. Iets minder dan in actieve stand maar vaak nog wel een wattje of 10-140 (!!!). De stroom die computers en monitoren gebruiken wordt omgezet in warmte en die moet ook nog eens weggekoeld worden door de airco, wat nog eens een berg energie kost. Even voor je beeld een computersysteem dat 200 Watt gebruikt stoot elke 5 uur ongeveer 700 gram CO2 uit, iets meer dan een kilo per dag!

Wat kan je als school daaraan doen:

1. Stel de PC’s en de monitoren zo in dat ze in slaapstand gaan bij niet gebruik, maar als dit langer is dan zeg 10 minuten, schakel dan de boel helemaal uit.Het is belachelijk, maar veel monitoren gebruiken in slaapstand nog steeds 20-30 Watt, dat is toch een stuk of 5 spaarlampen wat mensen dan elke nacht laten branden, omdat ze er niet aan denken de knop in te drukken en de boel uit te schakelen.

2. Schakel sofware in die alle PC’s in het computernetwerk in een computerlokaal in een keer uitzet. Dit voorkomt dat de machines maar aan blijven staan als mensen klaar zijn met de les of nachten lang aan blijven.

3. Geef richtlijnen aan de computerdocenten en beheerders over het toepassen van punt 1 en punt 2. Zo geef je ook het goede voorbeeld aan leerlingen en studenten.

4.Beperk het aantal PC’s. In de nieuwe bibliotheek van Amsterdam staan een stuk of 200 PC’s en Imac’s. Harstikke mooi natuurlijk (vooral de Apples) maar eigenlijk echt niet nodig. De meeste PC’s worden alleen gebruikt voor een beetje surfen en tekstverwerking (en dergelijke). De huidige PC’s zijn veel te krachtig voor zulke taken en wat je kan doen is meerdere gebruikers laten werken op 1 PC. Je sluit dan 4 monitoren en vier toetsenborden aan op 1 machine en iedereen heeft zijn eigen stukje op de machine (virtualisatie). Je merkt er als gebruiker niets van. Gevolg: de hoeveelheid benodigde elektriciteit daalt met 75% en ook je aanschafkosten dalen met 75%! Als de openbare bibliotheek dat gedaan had met 100 machines, dan zou dat een besparing opgeleverd hebben van 75 maal 1000 euro aanschafkosten = 75.000 euro en een stroombesparing van 10 uur per dag maal 150 watt maal 75 machines = 112kWu per dag. Levert een kosten besparing op van 25 euro per dag, oftwel 7500 euro per jaar. Kan je toch een leuk feestje van organiseren. Ik verwacht trouwens dat de electriciteitsprijzen de komende jaren minstens zullen verdrievoudigen en dan worden deze bedragen nog veel hoger. U mag zelf de rekensom maken.

5. De serverruimte. In de serverruimte staan een hoop machines op een kluitje en die produceren een hoop warmte. Vroeger dacht men dat die ruimtes heel koel moesten zijn omdat de computers anders stuk zouden gaan. Dat is helemaal niet waar. De computers kunnen prima tegen een graadje of dertig (of zelfs hoger). Geen enkel probleem. Dus zet die koeling uit. Of beter nog, kijk of je die warmte kunt gebruiken. Zoals bij kassen in Noordholland.

6. Koop voortaan nog uitsluitend energiezuinige apparatuur (PC’s, monitoren, printers, beamer, etc.) . Let er op bij de aanschaf en vraag er expliciet naar bij u leveranciers. Dit is een kleine moeite maar het levert een jarenlange besparing op. Bovendien zet het de producenten van dit soort machines aan het werk om nog zuiniger apparatuur te ontwikkelen.

7. Hang een energiespiegel op die docenten en scholieren bewust maakt van hun energiegebruik. En dat het energiegebruik gewoon doorgaat, terwijl zij niet in de klas zitten als ze de boel aan laten staan.

Waarom duurzaam leven zoveel leuker is

Deze bijdrage is geschreven in het kader van de Blog Action Day 2009 over klimaatverandering:

In de documuntaire Inconvenient Truth merkt Al Gore op dat de klimaatcrisis vooral een spirituele crisis is. Of dat waar is, dat kan ik niet beoordelen, maar het probleem gaat inderdaad veel verder dan een technologisch-economisch probleem. Het gaat veel dieper dan een paar spaarlampen en hybride auto’s. Laten we zeggen dat het op zijn minst ook een cultureel probleem is. De huidige (westerse) cultuur van meer, vaker en sneller.

We willen best wel een paar spaalampen indraaien, of zelfs een prius gaan rijden in plaats van een SUV, ook een dagje geen vlees willen de meeste wel doen, maar het moet ‘niet te gek worden’. Het beeld dat we zouden moeten leven zonder auto, zonder vliegvakanties, 1 x vlees per week in plaats van elke dag en met zijn vieren op 100 vierkante meter in plaats van elke jup zijn eigen appartement doet ons huiveren. Dat is terug in de tijd, dat is hoe onze ouders en grootouders leefden.

Maar hoe erg zou een soberder levensstijl zijn? Dat onderzoekt Tom Hodginkson in zijn boek “leve de vrijheid” . Hij kijkt daarbij vooral naar hoe mensen de afgelopen eeuwen leefden, vanaf de middeleeuwen. Met name na de reformatie en de industrialisatie is het misgegaan. De cultuur is steeds individueler geworden, het idee van controle toegenomen. We hebben geen god meer nodig en ook elkaar hebben we eigenlijk niet meer nodig.

En doelmatigheid. De mens is steeds meer een productiemiddel geworden met als beloning een stroom van consumptiegoederen. Vergeet niet dat Henry Ford zijn arbeiders niet aan het werk kreeg, totdat hij ze beloofde dat ze ook konden ‘sparen’ voor hun eigen T-ford. Daarbij moesten de vrouwen wel de fabriek uit en thuis zitten, zorgen voor man en de volgende generatie Ford-werknemers . Een ander gevolg was dat in Zuid-Amerika de indianen uitgemoord werden en van hun dorpen verdreven omdat de rubber uit hun bomen nodig was voor de massaproductie van de banden van T-Fords.

De huidige economie is niet duurzaam, het kan ook niet lang meer zo verder gaan. Maar het is ook voor ons (rijke) westerlingen die meer van de voordelen genieten dan mensen in andere delen van de wereld niet leuk. De stress, de verplichtte leefschema’s en de pseudo-ervaringen eisen hun tol. Mensen roepen wel dat ze hun baan leuk vinden, maar na een paar borrels – als de meesten eerlijker worden – geven ze toe dat ze hun baan haten. Waarom zou er zo veel weerstand zijn tegen het doorwerken tot 67 als mensen hun werk ‘zo leuk’ zouden vinden? De in Nederland jaarlijks verkochte hoeveelheid maagtabletten tegen stress en pillen tegen depressie zijn ook een indicatie dat er ergens iets niet klopt.

Stress en haast, zelfs als je een vriend wilt zien moet je een afspraak maken voor over twee weken. We zijn rijk, maar we leven ook in een mechanische cultuur gericht op productie en prestatie. Vastgeklonken door hoop op een carrière of de last van een (hypotheek-)schuld. Gek toch, als je bedenkt dat een horige uit de middeleeuwen – aldus Tom Hodgkinson – maar 1 dag per week hoefde te werken voor zijn heer en de rest van de tijd vrij had voor zichzelf, zijn familie en zijn dorpsgenoten. Zo staat het boek ‘leve de vrijheid’ vol met voorbeelden hoe we ooit (en nog niet zo lang geleden) anders leefden, toen we nog niet zo geobsedeerd waren door controle, hygiëne en ons individu. En vooral anders dachten over zaken. Teruggrijpend op ons verleden komt Hodgkinson met een aantal tips en aanbevelingen variërend van het beginnen met een volkstuin tot en met tips om schuldenvrij te leven of uit de greep te blijven van de grote bedrijven en overheidsinstellingen en hun zucht naar informatie over jou. En andere denkbeelden: is die (vlieg-) vakantie nou echt zo leuk? Waarom gereformeerde mensen meer last hebben van perfectiedrang dan katholieken (of boedhisten)? Waarom samen veel leuker is dan alles alleen? Dat theedrinken toch echt veel beter is dan koffiedrinken. Tot en met de voordelen van een (niet al te grote) oliecrisis.

Je moet een soepele geest bezitten om het boek te waarderen, soms draaft Hodgkinson door en zijn toon is zonder meer die van een predikant (maar daar hou ik wel van als ik het met iemand eens kan zijn). Hij geeft wel een ander perspectief, dat het misschien niet zo erg is om minder rijk te zijn of geen auto meer te hebben. Een ander perspectief op die andere economie die binnenkort onvermijdbaar zal zijn voor ons allen. En dat gaat verder dan spaarlampen!

Leve de vrijheid
Tom Hodgkinson